مرا به خاطر بسپار

راهنمای جامع ارزیابی مدل‌های زبانی بزرگ (LLM)

بازدید: 31 آخرین به‌روزرسانی: 31 تیر 1404

مقدمه

مدل‌های زبانی بزرگ (LLM) به دلیل توانایی‌های چشمگیرشان در پردازش زبان طبیعی، به بخش جدایی‌ناپذیری از کسب ‌وکارهای مدرن تبدیل شده‌اند. با این حال، همان‌طور که گزارش گارتنر نشان می‌دهد، 85 درصد از پروژه‌های هوش مصنوعی مولد به دلیل داده‌های نامناسب یا آزمایش ناکافی با شکست مواجه می‌شوند. اینجاست که ارزیابی دقیق مدل‌های زبان بزرگ اهمیت پیدا می‌کند. ارزیابی صحیح تضمین می‌کند که این مدل‌ها قابل اعتماد، دقیق و متناسب با نیازهای خاص کسب ‌وکار شما هستند.

در این مقاله، به بررسی اهمیت ارزیابی مدل‌های زبان بزرگ، معیارهای ارزیابی و ابزارها می‌پردازیم. همچنین، با تکیه بر تجربیات عملی، استراتژی‌های مؤثری برای ارزیابی و استقرار این مدل‌ها در محیط‌های واقعی ارائه خواهیم داد.

ارزیابی مدل زبانی بزرگ چیست؟

ارزیابی مدل زبانی بزرگ (LLM Evaluation) فرآیندی است که در آن عملکرد مدل در سناریوهای واقعی سنجیده می‌شود. این فرآیند شامل بررسی توانایی مدل در درک و پاسخ به پرس ‌و جوها، تولید متن روان و باکیفیت، و انطباق با نیازهای خاص کسب ‌وکار است. هدف اصلی این ارزیابی، شناسایی مشکلات و بهبود عملکرد مدل، قبل از استقرار آن در محیط واقعی است.
چرا ارزیابی LLM ضروری است؟
ارزیابی مدل‌های زبانی بزرگ به دلایل زیر حیاتی است:
تطبیق با نیازهای خاص کسب ‌وکار: مدل‌های عمومی اغلب بر روی معیارهای عمومی آزمایش می‌شوند که ممکن است با نیازهای خاص یک کسب ‌وکار هم‌خوانی نداشته باشند. ارزیابی سفارشی، اطمینان می‌دهد که مدل برای کاربردهای خاص شما بهینه شده است.
ایمنی و قابلیت اطمینان: آزمایش‌هایی مانند SHADE-Arena نشان داده‌اند که مدل‌ها ممکن است در کنار انجام وظایف اصلی، رفتارهای غیرمنتظره‌ای مانند غیرفعال کردن هشدارهای امنیتی از خود نشان دهند. ارزیابی دقیق، این خطاها را شناسایی می‌کند.
بهبود مستمر: داده‌های جمع‌آوری‌شده از ارزیابی‌ها می‌توانند برای تنظیم دقیق مدل (Fine-tuning) و یادگیری تقویتی با بازخورد انسانی (RLHF) استفاده شوند.
مثال ارزیابی LLM در پشتیبانی مشتری:
فرض کنید از یک مدل زبانی بزرگ برای پشتیبانی مشتریان یک فروشگاه آنلاین استفاده می‌کنید. برای ارزیابی این مدل، می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:
الف) تنظیم مدل: مدل را برای پاسخ به پرس‌وجوهای رایج مانند وضعیت سفارش، جزئیات محصول و سیاست‌های بازگشت کالا آماده کنید.
ب) شبیه‌سازی سناریوها: مجموعه‌ای از سؤالات واقعی مشتریان را آزمایش کنید، مانند: سیاست بازگشت برای کالاهای بازشده چیست؟ آیا می‌توانم آدرس تحویل را پس از ثبت سفارش تغییر دهم؟ و ...
ج) بررسی پاسخ‌ها: پاسخ‌های مدل را از نظر دقت، وضوح و مفید بودن بررسی کنید. آیا مدل، سؤالات را به‌درستی درک می‌کند؟ آیا پاسخ‌ها کامل و دقیق هستند؟ آیا مدل در مواجهه با سؤالات مبهم، سؤال‌های تکمیلی می‌پرسد یا به نتیجه‌گیری عجولانه می‌رسد؟
د) جمع‌آوری داده‌ها: پاسخ‌ها و بازخوردها را جمع‌آوری کنید تا یک مجموعه داده ارزشمند برای تنظیم دقیق مدل ایجاد شود.
ه) بهبود مستمر: با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده، مدل را بهبود دهید تا عملکرد بهتری در پشتیبانی مشتریان داشته باشد.
این چرخه ارزیابی و بهبود، تجربه مشتریان را ارتقا داده و کارایی عملیات را افزایش می‌دهد.

تفاوت ارزیابی مدل LLM و سیستم LLM

ارزیابی مدل در مدل‌های زبانی بزرگ یا LLM Model Evaluation، معمولاً با معیارهای استاندارد مانند GLUE، SuperGLUE، HellaSwag، TruthfulQA و MMLU انجام می‌شود. این معیارها توانایی‌های عمومی مدل را می‌سنجند.ارزیابی سیستم در مدل‌های زبانی بزرگ یا LLM System Evaluation ، عملکرد مدل را در یک سیستم واقعی، با در نظر گرفتن عواملی مانند تعامل با داده‌های اختصاصی، رابط کاربری و تجربه کاربر، بررسی می‌کند.
بنابراین ارزیابی مدل بر عملکرد خود مدل تمرکز دارد، در حالیکه ارزیابی سیستم، عملکرد کل سیستمی را که مدل در آن ادغام شده بررسی می‌کند.
از سوی دیگر، مدل‌های عمومی معمولاً برای داده‌های عمومی آموزش دیده‌اند و ممکن است برای کاربردهای خاص کسب‌وکار شما مناسب نباشند. ارزیابی‌های سفارشی با استفاده از داده‌های اختصاصی و تنظیم دقیق مدل، اطمینان می‌دهند که مدل با نیازهای خاص شما هم‌خوانی دارد. همچنین، این ارزیابی‌ها به شناسایی محتوای سمی یا مضر کمک می‌کنند تا تعاملات ایمن و مثبتی داشته باشید.

ارزیابی با دخالت انسانی

ارزیابی با دخالت انسانی (HITL- Human-in-the-loop) شامل بررسی و امتیازدهی به خروجی‌های مدل توسط انسان‌ها است. این روش به‌ ویژه برای وظایف حساس، پیچیده یا ذهنی اهمیت دارد. دلایل اهمیت HITL عبارت‌اند از:
دقت در موارد پیچیده: انسان‌ها می‌توانند خطاهای ظریف یا مشکلات استدلالی را که سیستم‌های خودکار ممکن است نادیده بگیرند، شناسایی کنند.
جلوگیری از تخریب مدل: طبق مقاله‌ای با عنوان Self-Consuming Generative Models Go MAD، آموزش مکرر مدل‌ها با داده‌های مصنوعی می‌تواند به کاهش دقت و تنوع منجر شود. بازخورد انسانی این مشکل را کاهش می‌دهد.
اعتمادسازی: بررسی انسانی باعث افزایش اعتماد به مدل‌ها، به‌ویژه در کاربردهای حساس می‌شود.

مدل زبانی بزرگ به‌عنوان داور

استفاده از LLM به عنوان داور (LLM-as-a-judge)، روشی سریع و مقیاس‌پذیر برای استفاده از یک مدل زبانی بزرگ برای ارزیابی خروجی‌های مدل دیگر است. با این حال، این روش چالش‌هایی دارد:

سوگیری: مدل‌های داور ممکن است به پاسخ‌های خاصی تمایل داشته باشند یا زمینه‌های ظریف را از دست بدهند.

عدم توضیح‌پذیری: این مدل‌ها اغلب نمی‌توانند دلایل امتیازدهی خود را به‌خوبی توضیح دهند.

عملکرد ضعیف در برخی ارزیابی‌ها: LLM-as-a-judge در ارزیابی‌های ذهنی یا زمانی که با داده‌های جدید و ناآشنا مواجه می‌شود، عملکرد ضعیفی دارد.

چگونه مطمئن شویم LLM-as-a-judge به‌خوبی کار می‌کند؟

مقایسه با ارزیابی انسانی: مجموعه‌ای از پاسخ‌های مدل را ابتدا توسط انسان‌ها و سپس توسط LLM-as-a-judge ارزیابی کنید. اگر میزان توافق آن‌ها بالای 85 درصد باشد، مدل داور احتمالاً آماده استفاده خودکار است.

استانداردسازی معیارها: اطمینان حاصل کنید که انسان‌ها و مدل داور از معیارهای یکسانی استفاده می‌کنند.

بررسی دوره‌ای: به‌طور منظم عملکرد مدل داور را با ارزیابی‌های انسانی مقایسه کنید.

ترکیب ارزیابی انسانی و LLM-as-a-judge

برای بهترین نتیجه، از یک رویکرد چندلایه استفاده کنید:
ارزیابی اولیه با LLM: از مدل داور برای بررسی اولیه حجم زیادی از داده‌ها استفاده کنید.
ارجاع موارد پیچیده به انسان‌ها: مواردی که مدل‌های داور در آن‌ها اختلاف‌نظر دارند یا امتیاز پایینی می‌دهند، به انسان‌ها ارجاع دهید.
بررسی مداوم: به‌طور منظم توافق بین مدل داور و انسان‌ها را بررسی کنید تا از دقت و ثبات اطمینان حاصل شود.

مراحل ارزیابی مدل‌های زبانی بزرگ

ارزیابی LLM در دو مرحله اصلی انجام می‌شود: در طول آموزش و در محیط تولید.
ارزیابی در طول آموزش
هدف این مرحله، اطمینان از ایمنی و کیفیت مدل قبل از استقرار است. مراحل کلیدی عبارت‌اند از:
  1. ایجاد مجموعه داده آزمایشی: یک مجموعه داده جامع برای بررسی توانایی‌های عمومی مدل و مجموعه‌های کوچک‌تر برای تغییرات خاص تهیه کنید
  2. ارزیابی خودکار با LLM-as-a-judge: از سؤالات ساده بله/خیر مانند آیا این پاسخ اطلاعات شخصی را فاش می‌کند؟ استفاده کنید.
  3. بررسی انسانی موارد پیچیده: خروجی‌های ناموفق یا مبهم را به کارشناسان انسانی ارجاع دهید.
  4. استفاده از مجموعه داده طلایی: مجموعه‌ای ثابت از حدود 200 پرس‌وجو که توسط کارشناسان بررسی شده‌اند، به‌عنوان معیار کیفیت استفاده کنید.
  5. تکرارپذیری آزمایش‌ها: پس از هر تغییر، همان فرآیند ارزیابی را تکرار کنید تا بهبودها یا پسرفت‌ها شناسایی شوند.
ارزیابی در محیط تولید
در محیط واقعی، مدل باید به‌طور مداوم بررسی شود تا مشکلات جدید شناسایی شوند. مراحل کلیدی عبارت‌اند از:
  1. امتیازدهی خودکار با LLM: از یک مدل دیگر برای بررسی مداوم معیارهایی مانند ایمنی و مرتبط بودن استفاده کنید.
  2. نمونه‌برداری هوشمند: به‌جای بررسی همه خروجی‌ها، 1 تا 5 درصد از خروجی‌ها را به‌صورت تصادفی و همچنین خروجی‌های مشکل‌دار (مانند مواردی که کاربران ناراضی بوده‌اند) را بررسی کنید.
  3. بهبود مبتنی بر بازخورد: از داده‌های جمع‌آوری‌شده برای تنظیم مجدد مدل یا به‌روزرسانی پرس‌وجوها استفاده کنید.

معیارهای ارزیابی LLM

معیارهای ارزیابی، ابزارهای استانداردی هستند که برای سنجش عملکرد مدل‌های زبانی بزرگ در وظایف مختلف استفاده می‌شوند. این معیارها به ما کمک می‌کنند تا نقاط قوت و ضعف مدل را شناسایی کنیم و مطمئن شویم که خروجی‌های مدل دقیق، مرتبط و باکیفیت هستند. در ادامه، مهم‌ترین معیارهای ارزیابی به همراه توضیحات و کاربردهایشان آورده شده است:
  1. دشواری یا پرپلکسیتی (Perplexity)
پرپلکسیتی معیاری است که نشان می‌دهد مدل چقدر خوب می‌تواند یک متن را پیش‌بینی کند. این معیار میانگین احتمالاتی که مدل به کلمات یک متن اختصاص می‌دهد را محاسبه می‌کند.
امتیاز پرپلکسیتی پایین‌تر به معنای عملکرد بهتر مدل در پیش‌بینی متن است. این معیار بیشتر برای ارزیابی توانایی مدل در درک ساختار زبانی استفاده می‌شود.
محدودیت‌ها: پرپلکسیتی کیفیت معنایی یا انسجام متن را نمی‌سنجد و ممکن است تحت تأثیر نحوه توکن‌سازی (تقسیم متن به واحدهای کوچک‌تر) قرار گیرد.
کاربرد: معمولاً در مراحل اولیه آموزش مدل برای ارزیابی پیشرفت استفاده می‌شود.
  1. امتیاز BLEU (Bilingual Evaluation Understudy)
BLEU در اصل برای ارزیابی ترجمه ماشینی طراحی شده، اما حالا برای سنجش کیفیت متن تولیدشده توسط مدل‌های زبانی هم استفاده می‌شود. این معیار میزان هم‌پوشانی n-گرم‌ها (ترکیب‌های متوالی کلمات) بین متن تولیدشده و متن مرجع را مقایسه می‌کند.
امتیاز BLEU بین 0 تا 1 است، که 1 نشان‌دهنده تطابق کامل با متن مرجع است.
این معیار روی تطابق دقیق کلمات تمرکز دارد و ممکن است در ارزیابی متن‌های خلاقانه یا متن‌هایی که به روش‌های مختلفی درست هستند، عملکرد ضعیفی داشته باشد.
کاربرد: مناسب برای وظایفی مثل ترجمه یا تولید متنی که باید با یک مرجع خاص مطابقت داشته باشد.
  1. ROUGE (Recall-Oriented Understudy for Gisting Evaluation)
ROUGE برای ارزیابی کیفیت خلاصه‌سازی متن استفاده می‌شود و میزان هم‌پوشانی n-گرم‌ها، دنباله‌ها یا جفت‌های کلمه بین متن تولیدشده و متن مرجع را می‌سنجد.
شامل ROUGE-N (برای n-گرم‌ها)، ROUGE-L (برای طولانی‌ترین دنباله مشترک) و ROUGE-W (برای جفت‌های کلمه وزن‌دار) است.
این معیار روی یادآوری (Recall) تمرکز دارد و بررسی می‌کند که چه مقدار از محتوای مرجع در متن تولیدشده وجود دارد.
این معیار مانند BLEU، ROUGE هم به تطابق‌های صریح وابسته است و ممکن است در ارزیابی خلاقیت یا تنوع ضعیف عمل کند.
کاربرد: ایده‌آل برای وظایف خلاصه‌سازی یا تولید متنی که باید محتوای خاصی را حفظ کند.
  1. امتیاز F1 (F1 Score)
F1 معیاری است که برای وظایف دسته‌بندی یا پاسخ به سؤالات استفاده می‌شود و تعادلی بین دقت (Precision) و یادآوری (Recall) برقرار می‌کند.
که در آن Precision درصد پاسخ‌های مرتبط و Recall درصد پوشش پاسخ‌های درست است.
امتیاز F1 بین 0 تا 1 است، که 1 نشان‌دهنده دقت و پوشش کامل است.
کاربرد: مناسب برای ارزیابی وظایفی مثل پاسخ به سؤالات یا دسته‌بندی متن، جایی که هم دقت و هم جامعیت مهم است.
  1. METEOR (Metric for Evaluation of Translation with Explicit ORdering)
METEOR برخلاف BLEU، نه‌تنها تطابق دقیق کلمات، بلکه مترادف‌ها و عبارات مشابه را هم در نظر می‌گیرد.
این معیار سعی می‌کند با قضاوت انسانی هم‌خوانی بیشتری داشته باشد و روی معنای کلی متن تمرکز دارد. نسبت به BLEU انعطاف‌پذیرتر است و معانی مشابه را بهتر تشخیص می‌دهد.
کاربرد: برای ارزیابی ترجمه یا تولید متنی که نیاز به انعطاف در انتخاب کلمات دارد.
  1. BERTScore
BERTScore از نمایش‌های برداری (Embeddings) مدل‌های مبتنی بر BERT برای مقایسه شباهت معنایی بین متن تولیدشده و متن مرجع استفاده می‌کند.
به جای تطابق کلمات، روی معنای کلی تمرکز دارد و شباهت‌های معنایی را بهتر از معیارهای مبتنی بر n-گرم می‌سنجد. این معیار نیاز به منابع محاسباتی بیشتری دارد.
کاربرد: مناسب برای وظایفی که معنای کلی مهم‌تر از تطابق دقیق کلمات است، مثل خلاصه‌سازی یا گفت‌وگو.
  1. فاصله لونشتاین (Levenshtein Distance)
فاصله لونشتاین یا فاصله ویرایش، تعداد حداقل تغییرات (درج، حذف یا جایگزینی کاراکترها) موردنیاز برای تبدیل یک رشته به رشته دیگر را محاسبه می‌کند. البته این معیار معنایی را در نظر نمی‌گیرد و بهتر است با معیارهای دیگر ترکیب شود.
این معیار برای مقایسه شباهت متنی در سطح کاراکتر یا کلمه استفاده می‌شود و معمولاً به‌صورت نرمال‌شده (بین 0 تا 1) گزارش می‌شود.
کاربردها:
  • ارزیابی شباهت متن در وظایف تولید متن.
  • بررسی اصلاح املا یا پردازش پس از OCR.
  • مکمل معیارهای دیگر در ترجمه ماشینی.
  1. معیارهای اختصاصی وظیفه (Task-Specific Metrics)
برای وظایف خاص، معیارهای سفارشی تعریف می‌شوند. مثلاً:
  • در سیستم‌های گفت‌وگو: نرخ تعامل کاربر یا نرخ تکمیل وظیفه.
  • در تولید کد: درصد کدی که کامپایل می‌شود یا تست‌ها را پاس می‌کند.
کاربرد: این معیارها برای کاربردهای خاص طراحی شده‌اند و مستقیماً نیازهای کسب ‌وکار را هدف قرار می‌دهند.
  1. معیارهای بازدهی (Efficiency Metrics)
با بزرگ‌تر شدن مدل‌ها، بازدهی آن‌ها در محیط‌های واقعی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. این معیارها سرعت، مصرف حافظه و انرژی مدل را می‌سنجند.
کاربرد: برای ارزیابی مدل‌هایی که قرار است در محیط‌های محدود از نظر منابع (مثل دستگاه‌های موبایل) استفاده شوند.
در نهایت باید گفت هیچ معیاری به‌تنهایی نمی‌تواند همه جنبه‌های عملکرد مدل را پوشش دهد. بهتر است ترکیبی از معیارها (مثل BLEU برای تطابق کلمات و BERTScore برای معنای معنایی) استفاده شود. همچنین انتخاب معیار بستگی به وظیفه خاص دارد. مثلاً برای خلاصه‌سازی، ROUGE مناسب‌تر است، در حالی که برای گفت‌وگو، معیارهای خاص وظیفه مثل نرخ تعامل بهتر عمل می‌کنند. از طرفی، معیارهای خودکار مثل پرپلکسیتی یا BLEU ممکن است جنبه‌های ذهنی مثل کیفیت یا خلاقیت را نادیده بگیرند. بنابراین، ترکیب آن‌ها با ارزیابی انسانی ضروری است.

ابزارها و چارچوب‌های برتر ارزیابی LLM

برخی از ابزارها و چارچوب‌های محبوب برای ارزیابی مدل‌های زبانی بزرگ عبارت‌اند از:
SuperAnnotate: پلتفرمی جامع برای ارزیابی‌های انسانی و خودکار با قابلیت مدیریت جریان کار.
Scale AI: تمرکز بر بازخورد انسانی برای بهبود مدل‌ها.
Hugging Face Evaluate: مجموعه‌ای از معیارها و ابزارهای ارزیابی.
PromptFlow: ابزاری برای مدیریت و ارزیابی پرس‌وجوهای مدل.
LM-Eval-Harness: چارچوبی برای اجرای معیارهای استاندارد مانند GLUE و MMLU.
TruLens: تمرکز بر ارزیابی حقیقت و کیفیت پاسخ‌ها.
DeepEval: ابزاری برای ارزیابی عمیق مدل‌های زبانی.
Ragas: مناسب برای ارزیابی سیستم‌های بازیابی و تولید متن.
EleutherAI’s Evaluation Harness: چارچوبی متن‌باز برای ارزیابی مدل‌ها.
OpenAI Evals: ابزارهای ارزیابی ارائه‌شده توسط OpenAI.

جمع‌بندی

ارزیابی مدل‌های زبانی بزرگ، فراتر از آزمایش‌های ساده است. این فرآیند نیازمند ترکیبی هوشمندانه از ارزیابی‌های خودکار و انسانی، معیارهای دقیق و ابزارهای مناسب است. با استفاده از بهترین روش‌ها، مانند انتخاب ارزیاب‌های متخصص، تعریف معیارهای واضح و اجرای چرخه‌های ارزیابی مداوم، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که مدل‌های شما نه‌تنها قدرتمند، بلکه ایمن، دقیق و متناسب با نیازهای کسب‌ وکار شما هستند.

سوالات متداول

  1. تفاوت ارزیابی خودکار و انسانی در LLM چیست؟

ارزیابی خودکار (مثل LLM-as-a-judge) سریع و مقیاس‌پذیر است، اما در موارد ذهنی یا پیچیده ممکن است دچار خطا شود. ارزیابی انسانی دقیق‌تر بوده و برای بررسی کیفیت معنایی و استدلال مناسب‌تر است.

  1. چرا ارزیابی سفارشی مدل‌های زبانی بزرگ ضروری است؟

ارزیابی سفارشی با استفاده از داده‌های اختصاصی، اطمینان می‌دهد که مدل از نظر دقت، ایمنی و تناسب با کاربردهای خاص سازمان بهینه است.

  1. چگونه می‌توان هزینه‌های ارزیابی مدل‌های زبانی بزرگ در محیط تولید را کاهش داد؟
با استفاده از نمونه‌برداری هوشمند (مانند بررسی 1 تا 5 درصد خروجی‌ها به‌صورت تصادفی و تمرکز بر خروجی‌های دارای مشکل) و بهره‌گیری از ارزیابی خودکار برای فیلتر اولیه، می‌توان هزینه‌های ارزیابی را به‌طور مؤثری کاهش داد.
تا چه حد این مطلب برای شما مفید بود؟
بر اساس رای 0 نفر

اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.

ثبت نظر

نظر دادن